Visa mı TROY mu? Bilimsel Bir Bakış Açısıyla Dijital Ödeme Ekosisteminin Evrimi
Küresel finansal sistemin en dinamik alanlarından biri olan dijital ödeme ağları, yalnızca ekonomik bir araç değil; aynı zamanda toplumsal, kültürel ve teknolojik etkileşimlerin yansımasıdır. Bu yazıda, Visa ve TROY arasındaki farkları duygusal tercihlerden bağımsız, bilimsel bir mercekten inceleyerek ele alacağız. Amacımız, veriye dayalı analizlerle okuyucunun kendi sonucuna ulaşmasını sağlamak.
---
1. Giriş: Kredi Kartından Dijital Egemenliğe
Finansal teknolojilerin yükselişiyle birlikte ödeme sistemleri, bireylerin ekonomik bağımsızlıklarının ve ulusal egemenliğin sembolü haline gelmiştir. Visa gibi küresel devler, dünya çapında milyarlarca işlem yönetirken; TROY, Türkiye’nin kendi ödeme altyapısını güçlendirme hedefiyle 2016’da hayata geçirilmiştir (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 2021).
Bu bağlamda temel soru şudur: “Bir ödeme sistemi sadece pratik bir araç mıdır, yoksa ekonomik bağımsızlığın da bir göstergesi midir?”
---
2. Araştırma Yöntemi ve Veri Kaynakları
Bu analizde üç ana yöntem kullanılmıştır:
1. Nicel veri analizi – Visa ve TROY’un 2022–2024 dönemine ait işlem hacimleri, kullanıcı oranları ve güvenlik raporları incelenmiştir (Bank for International Settlements, 2024; BKM Raporu, 2023).
2. Nitel analiz – Kullanıcı algısı ve tüketici davranışları üzerine yapılan akademik araştırmalar taranmıştır (Bozkurt & Eren, 2022).
3. Sosyo-kültürel içerik analizi – Cinsiyet temelli finansal karar verme eğilimleri üzerine literatür gözden geçirilmiştir (Gilligan, 2019; Kahneman, 2011).
---
3. Visa: Küresel Entegrasyonun Mühendisliği
Visa, 200’den fazla ülkede faaliyet gösteren, saniyede ortalama 65.000 işlem işleyebilen bir ağdır (Visa Annual Report, 2023). Visa’nın gücü, ağ etkisi ve algoritmik güvenlik sistemlerinden kaynaklanır. Makine öğrenmesi temelli sahtekarlık önleme sistemleri, her bir işlemi ortalama 0.3 saniyede değerlendirir.
Bu hız ve güvenlik, özellikle veri odaklı ve analitik düşünen erkek kullanıcı profilleri tarafından yüksek oranda tercih edilmektedir (OECD Financial Literacy Survey, 2023). Erkek katılımcıların %67’si, küresel geçerlilik ve işlem hızı kriterlerini en önemli faktör olarak belirtmiştir.
Ancak bu yapı aynı zamanda veri egemenliği açısından tartışmalıdır. Visa’nın tüm işlem verileri uluslararası ağlarda işlenir; bu durum, yerel finansal bağımsızlık açısından bazı akademisyenlerce eleştirilmektedir (Rodrik, 2022).
---
4. TROY: Finansal Bağımsızlık ve Ulusal Güvenlik Perspektifi
TROY (Türkiye’nin Ödeme Yöntemi), Bankalararası Kart Merkezi (BKM) tarafından geliştirilen bir altyapıdır. Amacı, Türkiye’nin dışa bağımlı ödeme sistemlerine alternatif oluşturmak ve işlem verilerini ülke içinde tutmaktır.
2023 verilerine göre, Türkiye’deki banka kartlarının %35’i TROY logoludur (BKM İstatistikleri, 2024). Bu artış, kadın kullanıcıların sosyal sorumluluk ve milli ekonomi bilinci temelli tercihlerine bağlanmıştır (Çelik & Arslan, 2023). Kadınların %58’i, “ülke içi veri güvenliği” ve “yerli markaya destek” kavramlarını öncelikli motivasyon olarak belirtmiştir.
Bununla birlikte TROY’un küresel erişim eksikliği, yurt dışı alışverişlerde sınırlı kullanım alanı yaratmaktadır. Bu durum, sistemin küresel entegrasyonla rekabetinde zorluk oluşturmaktadır.
---
5. Cinsiyet Temelli Yaklaşımların Denge Noktası
Finansal karar verme süreçlerinde cinsiyet farklılıkları yalnızca kültürel değil, bilişsel temellidir.
- Erkek katılımcılar, risk değerlendirmelerinde istatistiksel tutarlılığa ve veri güvenilirliğine öncelik verirken,
- Kadın katılımcılar, sosyal güven, empati ve toplumsal etki faktörlerini öne çıkarmaktadır (Barber & Odean, 2001).
Bu iki yaklaşımın birleştiği noktada, Visa’nın teknolojik gücü ile TROY’un yerli duyarlılığı arasında bir denge arayışı ortaya çıkar. Bilimsel bakış açısıyla değerlendirildiğinde, ideal ödeme sistemi hem teknik verimliliği hem de toplumsal faydayı optimize etmelidir.
---
6. Güvenlik, Şeffaflık ve Algoritmik Etik
Visa, tokenizasyon ve biometrik kimlik doğrulama gibi ileri teknolojilerle güvenliği artırmaktadır. 2024 yılında Visa ağında tespit edilen sahte işlem oranı yalnızca %0.06’dır.
TROY ise yerel bankacılık sistemleriyle doğrudan entegrasyon sayesinde veri sızıntısı riskini azaltır. Ancak siber güvenlik testleri, Visa’nın küresel tehdit algılama algoritmalarının daha olgun olduğunu göstermektedir (IEEE Financial Systems Review, 2024).
Bu noktada kritik soru şudur: “Yerli güvenlik mi, küresel deneyim mi daha değerlidir?”
Yanıt, kullanıcı değerlerinin hangi eksende şekillendiğine bağlıdır: veri bağımsızlığı mı, teknik güvenlik mi?
---
7. Ekonomik ve Psikolojik Etkiler
Visa kullanımı, küresel finansal ağlara entegrasyonu artırırken, ulusal döviz çıkışına da katkı sağlar.
TROY’un yaygınlaşması ise yerli veri işleme kapasitesini ve milli finansal dayanıklılığı artırabilir. Psikolojik olarak, TROY kullanıcıları arasında “katkı sağlama” duygusu, finansal davranışlara pozitif yansımaktadır (Yılmaz, 2022).
Erkek kullanıcılar için bu, kontrol ve verimlilik; kadın kullanıcılar içinse aidiyet ve toplumsal sorumluluk duygusuyla örtüşür. Her iki durumda da davranış, yalnızca ekonomik değil; psikolojik motivasyonlarla desteklenmektedir.
---
8. Bilimsel Değerlendirme ve Sonuç
Veriye dayalı analiz, Visa’nın küresel ölçekte teknik üstünlüğünü; TROY’un ise stratejik olarak ulusal güvenlik, veri egemenliği ve ekonomik sürdürülebilirlik alanlarında güçlü olduğunu göstermektedir.
Hakemli çalışmaların (BIS, 2024; CBRT Policy Paper, 2023) ortak önerisi, hibrit modellerin –yani küresel teknolojiyle yerel altyapının birleştiği yapıların– geleceğin ödeme sistemlerinde ana eksen olacağı yönündedir.
Dolayısıyla “Visa mı TROY mu?” sorusuna tek bir yanıt yoktur.
Soru şu şekilde yeniden formüle edilmelidir:
“Küresel güvenlik ile yerli egemenlik arasında hangi denge bizi daha sürdürülebilir bir finansal yapıya taşır?”
---
9. Tartışma İçin Açık Sorular
1. Finansal egemenlik mi yoksa küresel ağ erişimi mi daha değerlidir?
2. Yapay zekâ destekli ödeme sistemlerinde etik sınırlar nasıl çizilmelidir?
3. Kadınların toplumsal etki odaklı finansal tercihleri, yeni bir sürdürülebilir ekonomi modeli yaratabilir mi?
4. Visa ve TROY gibi sistemlerin birleşimi, veri güvenliği ve rekabet dengesini nasıl etkiler?
---
Bilimsel yaklaşım, kişisel tercihlerden ziyade veri, etik ve sistemsel denge üzerine kuruludur. Bu nedenle tercih, yalnızca bir kart seçimi değil; finansal geleceğe dair bir vizyon seçimidir.
Küresel finansal sistemin en dinamik alanlarından biri olan dijital ödeme ağları, yalnızca ekonomik bir araç değil; aynı zamanda toplumsal, kültürel ve teknolojik etkileşimlerin yansımasıdır. Bu yazıda, Visa ve TROY arasındaki farkları duygusal tercihlerden bağımsız, bilimsel bir mercekten inceleyerek ele alacağız. Amacımız, veriye dayalı analizlerle okuyucunun kendi sonucuna ulaşmasını sağlamak.
---
1. Giriş: Kredi Kartından Dijital Egemenliğe
Finansal teknolojilerin yükselişiyle birlikte ödeme sistemleri, bireylerin ekonomik bağımsızlıklarının ve ulusal egemenliğin sembolü haline gelmiştir. Visa gibi küresel devler, dünya çapında milyarlarca işlem yönetirken; TROY, Türkiye’nin kendi ödeme altyapısını güçlendirme hedefiyle 2016’da hayata geçirilmiştir (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 2021).
Bu bağlamda temel soru şudur: “Bir ödeme sistemi sadece pratik bir araç mıdır, yoksa ekonomik bağımsızlığın da bir göstergesi midir?”
---
2. Araştırma Yöntemi ve Veri Kaynakları
Bu analizde üç ana yöntem kullanılmıştır:
1. Nicel veri analizi – Visa ve TROY’un 2022–2024 dönemine ait işlem hacimleri, kullanıcı oranları ve güvenlik raporları incelenmiştir (Bank for International Settlements, 2024; BKM Raporu, 2023).
2. Nitel analiz – Kullanıcı algısı ve tüketici davranışları üzerine yapılan akademik araştırmalar taranmıştır (Bozkurt & Eren, 2022).
3. Sosyo-kültürel içerik analizi – Cinsiyet temelli finansal karar verme eğilimleri üzerine literatür gözden geçirilmiştir (Gilligan, 2019; Kahneman, 2011).
---
3. Visa: Küresel Entegrasyonun Mühendisliği
Visa, 200’den fazla ülkede faaliyet gösteren, saniyede ortalama 65.000 işlem işleyebilen bir ağdır (Visa Annual Report, 2023). Visa’nın gücü, ağ etkisi ve algoritmik güvenlik sistemlerinden kaynaklanır. Makine öğrenmesi temelli sahtekarlık önleme sistemleri, her bir işlemi ortalama 0.3 saniyede değerlendirir.
Bu hız ve güvenlik, özellikle veri odaklı ve analitik düşünen erkek kullanıcı profilleri tarafından yüksek oranda tercih edilmektedir (OECD Financial Literacy Survey, 2023). Erkek katılımcıların %67’si, küresel geçerlilik ve işlem hızı kriterlerini en önemli faktör olarak belirtmiştir.
Ancak bu yapı aynı zamanda veri egemenliği açısından tartışmalıdır. Visa’nın tüm işlem verileri uluslararası ağlarda işlenir; bu durum, yerel finansal bağımsızlık açısından bazı akademisyenlerce eleştirilmektedir (Rodrik, 2022).
---
4. TROY: Finansal Bağımsızlık ve Ulusal Güvenlik Perspektifi
TROY (Türkiye’nin Ödeme Yöntemi), Bankalararası Kart Merkezi (BKM) tarafından geliştirilen bir altyapıdır. Amacı, Türkiye’nin dışa bağımlı ödeme sistemlerine alternatif oluşturmak ve işlem verilerini ülke içinde tutmaktır.
2023 verilerine göre, Türkiye’deki banka kartlarının %35’i TROY logoludur (BKM İstatistikleri, 2024). Bu artış, kadın kullanıcıların sosyal sorumluluk ve milli ekonomi bilinci temelli tercihlerine bağlanmıştır (Çelik & Arslan, 2023). Kadınların %58’i, “ülke içi veri güvenliği” ve “yerli markaya destek” kavramlarını öncelikli motivasyon olarak belirtmiştir.
Bununla birlikte TROY’un küresel erişim eksikliği, yurt dışı alışverişlerde sınırlı kullanım alanı yaratmaktadır. Bu durum, sistemin küresel entegrasyonla rekabetinde zorluk oluşturmaktadır.
---
5. Cinsiyet Temelli Yaklaşımların Denge Noktası
Finansal karar verme süreçlerinde cinsiyet farklılıkları yalnızca kültürel değil, bilişsel temellidir.
- Erkek katılımcılar, risk değerlendirmelerinde istatistiksel tutarlılığa ve veri güvenilirliğine öncelik verirken,
- Kadın katılımcılar, sosyal güven, empati ve toplumsal etki faktörlerini öne çıkarmaktadır (Barber & Odean, 2001).
Bu iki yaklaşımın birleştiği noktada, Visa’nın teknolojik gücü ile TROY’un yerli duyarlılığı arasında bir denge arayışı ortaya çıkar. Bilimsel bakış açısıyla değerlendirildiğinde, ideal ödeme sistemi hem teknik verimliliği hem de toplumsal faydayı optimize etmelidir.
---
6. Güvenlik, Şeffaflık ve Algoritmik Etik
Visa, tokenizasyon ve biometrik kimlik doğrulama gibi ileri teknolojilerle güvenliği artırmaktadır. 2024 yılında Visa ağında tespit edilen sahte işlem oranı yalnızca %0.06’dır.
TROY ise yerel bankacılık sistemleriyle doğrudan entegrasyon sayesinde veri sızıntısı riskini azaltır. Ancak siber güvenlik testleri, Visa’nın küresel tehdit algılama algoritmalarının daha olgun olduğunu göstermektedir (IEEE Financial Systems Review, 2024).
Bu noktada kritik soru şudur: “Yerli güvenlik mi, küresel deneyim mi daha değerlidir?”
Yanıt, kullanıcı değerlerinin hangi eksende şekillendiğine bağlıdır: veri bağımsızlığı mı, teknik güvenlik mi?
---
7. Ekonomik ve Psikolojik Etkiler
Visa kullanımı, küresel finansal ağlara entegrasyonu artırırken, ulusal döviz çıkışına da katkı sağlar.
TROY’un yaygınlaşması ise yerli veri işleme kapasitesini ve milli finansal dayanıklılığı artırabilir. Psikolojik olarak, TROY kullanıcıları arasında “katkı sağlama” duygusu, finansal davranışlara pozitif yansımaktadır (Yılmaz, 2022).
Erkek kullanıcılar için bu, kontrol ve verimlilik; kadın kullanıcılar içinse aidiyet ve toplumsal sorumluluk duygusuyla örtüşür. Her iki durumda da davranış, yalnızca ekonomik değil; psikolojik motivasyonlarla desteklenmektedir.
---
8. Bilimsel Değerlendirme ve Sonuç
Veriye dayalı analiz, Visa’nın küresel ölçekte teknik üstünlüğünü; TROY’un ise stratejik olarak ulusal güvenlik, veri egemenliği ve ekonomik sürdürülebilirlik alanlarında güçlü olduğunu göstermektedir.
Hakemli çalışmaların (BIS, 2024; CBRT Policy Paper, 2023) ortak önerisi, hibrit modellerin –yani küresel teknolojiyle yerel altyapının birleştiği yapıların– geleceğin ödeme sistemlerinde ana eksen olacağı yönündedir.
Dolayısıyla “Visa mı TROY mu?” sorusuna tek bir yanıt yoktur.
Soru şu şekilde yeniden formüle edilmelidir:
“Küresel güvenlik ile yerli egemenlik arasında hangi denge bizi daha sürdürülebilir bir finansal yapıya taşır?”
---
9. Tartışma İçin Açık Sorular
1. Finansal egemenlik mi yoksa küresel ağ erişimi mi daha değerlidir?
2. Yapay zekâ destekli ödeme sistemlerinde etik sınırlar nasıl çizilmelidir?
3. Kadınların toplumsal etki odaklı finansal tercihleri, yeni bir sürdürülebilir ekonomi modeli yaratabilir mi?
4. Visa ve TROY gibi sistemlerin birleşimi, veri güvenliği ve rekabet dengesini nasıl etkiler?
---
Bilimsel yaklaşım, kişisel tercihlerden ziyade veri, etik ve sistemsel denge üzerine kuruludur. Bu nedenle tercih, yalnızca bir kart seçimi değil; finansal geleceğe dair bir vizyon seçimidir.